غذاهایی که در جهان با خرما تهیه می‌شوند: سفری شیرین در آشپزی جهانی
خرما، میوه‌ای کهن با قدمتی هزاران‌ساله، از بیابان‌های عربستان تا باغ‌های شمال آفریقا، و از نخلستان‌های خوزستان تا بازارهای جنوب آسیا، نقشی اساسی در سفره غذاهای سنتی و مدرن ایفا کرده است. این میوه گرم‌مزاج، نه تنها به‌عنوان خوراکی انرژی‌بخش در وعده‌های روزانه مصرف می‌شود، بلکه پایه‌ی اصلی بسیاری از غذاهای محلی، شیرینی‌ها، دسرها و حتی غذاهای مجلسی در مناطق مختلف دنیاست.
شیرینی طبیعی، بافت لطیف، و قابلیت ترکیب شدن با مواد غذایی مختلف، خرما را به یک عنصر منحصربه‌فرد در آشپزی جهانی تبدیل کرده است. در این مقاله، با مروری بر غذاهای معروف و بعضاً ناشناخته‌ای که با خرما تهیه می‌شوند، به سفر دور دنیایی در آشپزی می‌رویم.
—
۱. غذاهای عربی و خلیجی با خرما
کشورهای عربی حوزه خلیج فارس مانند عربستان، امارات، کویت، قطر و بحرین، غذاهایی متنوع با خرما تهیه می‌کنند. یکی از شناخته‌شده‌ترین آنها “مجبوس تمور” یا پلو خرماست که در آن خرما همراه با برنج، گوشت بره و ادویه‌های گرم مثل دارچین و هل پخته می‌شود. ترکیب شیرینی خرما با شوری گوشت طعمی منحصربه‌فرد خلق می‌کند.
همچنین “حریصه خرما” که نوعی حلیم عربی است، با ترکیب گندم، خرما و روغن حیوانی تهیه می‌شود و در وعده افطار محبوبیت زیادی دارد.
در عربستان، “سَمبوسه تمور” یا سمبوسه خرما نوعی شیرینی ترد است که خرما با دارچین و گاهی پنیر در خمیر نازک پیچیده شده و سرخ می‌شود. خرما همچنین در چاشنی‌های محلی مانند “دیبس” (شیره خرما) نقش اصلی دارد که در خوراکی‌ها و غذاهای سنتی استفاده می‌شود.
—
۲. غذاهای ایرانی با خرما
در ایران، خرما بخش مهمی از فرهنگ غذایی جنوب کشور به‌ویژه استان‌های خوزستان، بوشهر، هرمزگان و کرمان است. یکی از خوراک‌های معروف، “خورشت خرما” است که با ترکیب گوشت، پیاز، ادویه، و خرمای بدون هسته تهیه می‌شود و طعمی شیرین و دلچسب دارد.
“حلوا خرمایی” نیز یکی از شیرینی‌های مقوی و سنتی است که با خرما، آرد گندم، کره یا روغن حیوانی و مغزها درست می‌شود و در مراسم مذهبی بسیار کاربرد دارد.
“رولت خرما” یا “کبه خرمایی” که از ترکیب خرما، مغز گردو و بیسکوییت پودر شده تهیه می‌شود، نوعی میان‌وعده سالم و پرانرژی است. همچنین در برخی نقاط، خرما با برنج و حبوبات مانند عدس و لوبیا پخته می‌شود و به عنوان غذای کامل مصرف می‌گردد.
—
۳. غذاهای شمال آفریقا (مراکش، تونس، الجزایر)
در شمال آفریقا، خرما یک عنصر کلیدی در غذاهای تند و شیرین است. در مراکش، یکی از معروف‌ترین غذاها با خرما، “تَجین مرغ با خرما و بادام” است. در این غذا، مرغ با خرما، بادام بو داده، پیاز، دارچین و زعفران پخته می‌شود. این غذا نمونه‌ای عالی از تضاد طعم‌ها در آشپزی مراکشی است.
در تونس و الجزایر نیز خرما را با بلغور یا گندم خرد شده (کوسکوس) می‌پزند. “کوسکوس شیرین با خرما” معمولاً در مراسم شادی و اعیاد تهیه می‌شود. در این منطقه، شیرینی‌های زیادی نیز با خرما ساخته می‌شود که در آنها خرما با خمیر بادام یا کنجد ترکیب شده است.
—
۴. غذاهای هندی و پاکستانی با خرما
در هند و پاکستان، خرما در هر دو نوع غذا و شیرینی کاربرد دارد. در ماه رمضان، مصرف خرما در وعده افطار سنتی است و به شکل “خرما و شیر” یا “خرما پرشده با مغز” مصرف می‌شود.
“خرما پالیا” یک نوع خورشت گیاهی است که در آن خرما با عدس و ادویه‌های معطر ترکیب می‌شود. همچنین در بعضی مناطق هند، چاتنی خرما و تمرهندی تهیه می‌شود که نوعی سس شیرین و ترش برای همراهی با غذاها و اسنک‌هاست.
در پاکستان نیز دسرهایی مانند “خرما حلوه” و “شیر خرما” یا “کِجری” وجود دارد که شیر، خرما، بادام و رشته یا برنج در آن به کار می‌رود.
—
۵. غذاهای مدرن غربی با خرما
در سال‌های اخیر، خرما جایگاه ویژه‌ای در آشپزی سالم و گیاه‌خواری در اروپا و آمریکا پیدا کرده است. یکی از مشهورترین غذاها در این حوزه، “توپک‌های انرژی‌زا” هستند که ترکیبی از خرما، جو دوسر، کره بادام‌زمینی و شکلات تلخ‌اند و بدون نیاز به پخت، یک میان‌وعده بسیار مقوی محسوب می‌شوند.
در دسرهای گیاهی نیز خرما جایگزین شکر شده است و در کیک‌ها، نان‌ها، و اسموتی‌ها به کار می‌رود. کیک خرما یا “Sticky Toffee Pudding” یکی از معروف‌ترین دسرهای بریتانیایی است که خرما نقش اصلی در ایجاد شیرینی طبیعی آن دارد.
“پیتزای خرما و پنیر بز” نیز نوعی فیوژن مدرن است که ترکیب طعم شیرین و شور را برجسته می‌کند و در منوی بسیاری از رستوران‌های لوکس دیده می‌شود.
—
خرما با طبع گرم، طعم شیرین طبیعی و قابلیت انعطاف در ترکیب با مواد غذایی مختلف، به یکی از مواد پرکاربرد در آشپزی جهانی تبدیل شده است. از غذاهای سنتی عربی گرفته تا خورشت‌های ایرانی، از طاجین‌های مراکشی تا دسرهای گیاهی اروپایی، خرما در همه جا حضور دارد.
این میوه نه تنها حامل انرژی و ارزش غذایی بالاست، بلکه به‌عنوان پل فرهنگی در آشپزی ملت‌های گوناگون نقش ایفا می‌کند. شناخت غذاهایی که با خرما تهیه می‌شوند، نه فقط تجربه‌ای خوش‌طعم، بلکه آشنایی با سبک زندگی و باورهای غذایی فرهنگ‌های مختلف است.
